Maliyet yöntemleri satışın en önemli bileşenlerinden biridir. Fiyatını belirleyeceğiniz bir ürün veya hizmetin maliyetini hesaplayamazsanız, zarar etme olasılığınız ortaya çıkar. Bu nedenle her işletme iyi veya kötü bir maliyet hesabı yapar ve bunun için de bir yöntem seçer.

Ders verir gibi yapıp sıkmadan kısaca maliyet yöntemlerini açıklayayım, sonra da sürpriz bir yöntem önerisinde bulunayım:

Normal Maliyet Yöntemi

Dönem içerisinde katlanılan tüm değişken üretim maliyetlerinin doğrudan mamul maliyeti ile ilişkilendirilip, sabit üretim maliyetlerinin ise işletmenin üretim kapasitesinden yararlanma oranına göre mamul maliyeti ile ilişkilendirilmesini gerekli kılan bir yöntemdir.¹

Normal maliyet yönteminde mamul maliyeti direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve değişken genel üretim maliyetlerinden oluşmakta, sabit genel üretim maliyetleri ise işletmenin üretim kapasitesinden yararlanıldığı oranda mamul maliyeti ile ilişkilendirilmektedir. Kapasitenin kullanılmayan kısmı ile ilgili sabit genel üretim maliyetleri ise dönem gideri olarak raporlanmaktadır.¹

Değişken Maliyet Yöntemi

Yalnızca değişken üretim maliyetlerinin, mamul maliyeti ile ilişkilendirilip sabit üretim maliyetlerinin doğrudan dönem gideri olarak kabul edildiği bir yöntemdir.¹

Değişken maliyet yönteminde mamul maliyeti direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve değişken genel üretim maliyetlerinden oluşmakta, sabit genel üretim maliyetleri doğrudan dönem gideri olarak raporlanmaktadır.¹

Tam Maliyet Yöntemi

Dönem içerisinde katlanılan tüm üretim maliyetlerini, değişken – sabit ayırımı yapmadan mamul maliyeti ile ilişkilendiren bir yöntemdir.¹

Tam maliyet yönteminde dönem içinde katlanılan tüm üretim maliyetlerine üretimin gerçekleştirilmesi için katlanıldığı varsayılır. Bunun bir sonucu olarak sabit ve değişken maliyet ayrımı yapılmaksızın tüm maliyetlerin üretim maliyetlerine yüklenilmesi söz konusu olur.¹

Resim: Uludağ Sözlük

Resim: Uludağ Sözlük

Yeni Bir Yönteme Olan İhtiyaç

Son yıllarda ortaya çıkan şartlar, bu üç klasik yönteme ilâveten yeni bir maliyet yöntemi daha belirlemeye ihtiyaç hissettirdi. Ülkede ekonominin zora girmesi fiyat politikalarını çok etkiledi. Bu zorluk krize dönüşünce, satış ahlâkı da bundan etkilendi.

Fiyat yükselmelerine karşı indirim (veya ikram) istediğimiz her talep, “Kurtarmıyor” cevabı ile geri çevrildi. Yani iş, “maliyet” ile ilişkilendirildi.

Maliyete atılan top, klasik yöntemlerin yetersizliğine neden oldu. Bu yüzden artık yeni bir maliyet yöntemine ihtiyaç var.

Dürüst Maliyet Yöntemi

Yepyeni bu yöntemin de diğerleri gibi kuralları var. Daha doğrusu bu yöntem, diğer klasik yöntemlere ahlâk yönünden (popüler deyimle) “kırmızı çizgiler” ekliyor.

• Dürüst Maliyet Yöntemi’nde adının gerektirdiği gibi “dürüst” olmalısınız. Yalan söyleyemezsiniz.
• Satılmayınca stoğu artıp miadı azalan ürünler için, şifalı bitkiler konusunda ağzına bakılan birini TV kanallarına çıkararak o ürün için “Çok iyidir, şuna buna faydalıdır” dedirterek maliyeti arttırıp, tüm stoğu hem de normal fiyatın üstünde eritemezsiniz.
• Dünyaya yayılan bir salgının ülkede ilân edildiği gün, girdi maliyet artışı bahanesiyle makarnanın fiyatını beşe katlayamazsınız.
• Bir elektrik faturasına, kullanılan elektriğin 1,18 katı kadar elektrikle ilgili olmayan maliyet kalemi ekleyemezsiniz. Yine bir su faturasını, kullanılan suyun %77 kadarı suyla ilgili olmayan kalem ekleyerek sulandıramazsınız.
• Maliyeti düşürme gerekçesiyle şeytanla işbirliği yaparak, ürünü mutasyona tabi tutamazsınız. Daha az kâğıt sarmak için, ancak onun aklına gelebilecek fikirler geliştirip tuvalet kâğıdı rulosunun iç çapını arttıramazsınız.
• Bir ürünü sezon adı altında, olması gerekenden beş kat fazla fiyatla satarak daha sonra “%75 indirim yapıyorum” diyemezsiniz. “Sezonda satmak” adında bir maliyet kalemi yoktur.
• Doğru çalışan bir performans sistemi veya iş sözleşmesinin iptalini gerektirecek bir soruna dayanmadıkça, çalışanınızın ücretini düşürerek maliyet azaltamazsınız. Yan haklarını budayamazsınız.

Liste uzar gider. Daha fazla zamanınızı almayayım. Ezcümle, maliyet yöntemlerine dürüstlük katmanın çok gerekli olduğu bir devri yaşıyoruz.