Bir süredir girmek istediğim bir konuydu: “Danışmanlık nedir ve nelerle karıştırılmaktadır?”

Milenyum ile beraber başlayan danışmanlık kariyerimde, bu kavramın hatalı kullanımlarına çok şahit oldum. Bazılarını, sözle müdahale ederek düzeltmeye çalıştım. Bu da yazı ile müdahale olsun.

Kavram incelemesini hedef alan bu yazıda biraz dil bilimi yer alacak. Canınızı sıkmazsa, başlayalım.

Türkçedeki kavram nereden geliyor?

TDK danışman için, “Bilgi ve düşüncesi alınmak için kendisine danışılan görevli kimse, müşavir” diyor. Etimolojik incelemede karşıma çıkan ise şu: Kavramda, fiilden isim yapan “–man” eki var ama ondan ziyade, “bilgili, âlim” anlamındaki Farsça “Dânişmend” kelimesinin Türkçeleşmiş şekli olduğu düşünülüyor. Kelime Farsçadan gelmiş olabilir ama az sonra, İngilizce kavramların toplumdaki yaygın kullanımı daha fazla etkilediğini göreceksiniz.

Konuyu biraz genişletelim.

Farklı Dillerdeki Kavramlar

TDK, danışman kavramını açıklarken “Müşavir” kelimesini kullanmış. Müşavir kavramının geldiği Arapçada bir de “Müsteşar” kavramı, aralarında ise bazı farklar var.

İngilizcede yer alan “Advisor”, “Consultant” ve “Counselor” kavramları da Türkçeye danışman olarak çevrilmiş.

Araştırmalarım sırasında ilginç bir şeye rastladım: Yukarıda yazdığım İngilizce kavramlar ve aralarındaki farkların anlatıldığı yazılarda, “Coach” ve “Mentor” kavramlarına da yer verilmiş. Bu iki kavramın da danışma fiiliyle ilgisi var ama her nedense onlar “Koç” ve “Mentör” gibi kelimelerle dilimize geçerken, “Advisor”, “Consultant” ve “Counselor” kavramlarının üçü de danışman ile karşılama bulmuş.

Son yıllarda “Koç” ve “Mentör” kavramlarının kullanımı yaygınlaştığından, anlamları arasındaki farklar da belirginleşmeye başlamış. Ancak danışman kavramının kullanımındaki geniş kapsam, bazı anlam sorunlarına yol açıyor. Bunun giderilmesine katkıda bulunmak amacıyla, bahsettiğim İngilizce üç kavramın aralarındaki farka ışık tutmaya çalışayım.

İngilizcedeki Kavramlar ve Farkları

Öncelikle kısaca şunu yazayım: “Advisor” ve “Adviser” kullanımı da ana dili İngilizce olanlarca tartışılmış ve aralarında yazım dışında bir fark olmadığı benimsenmiş.¹

Gelelim kavramlara:

Advisor

İngilizcede konuyla ilgili çekirdek kavram. Basitçe “fikir veya öğüt veren” demek. “Öğütçü” diyelim (TDK bunu kabul ediyor nasıl olsa ). Az dinler, çok konuşur.²

Consultant

“Expert Adviser” yani “Uzman Öğütçü”. Alanında uzmanlık sahibidir. Bilgi verir, tavsiyelerde bulunur ve yönlendirir.³ Konsültan, problem çözücü olarak kabul edilir. Sorun çözüldüğünde, onun işi biter.⁴

Mentor

“Experienced Adviser” yani “Tecrübeli Öğütçü”. Alanında tecrübe sahibidir. Onun işinde tecrübe ve güven şarttır.³

Counselor

“Expert Health Guide” yani “Uzman Sağlık Rehberi” veya “Terapist”. Uzmanlık sahibidir. Sağlıklı iletişim, ebeveynlik, sosyal beceri, kariyer geliştirme becerileri ve zihinsel, duygusal, psikolojik, hatta ruhsal sağlık gibi konularda özel eğitim almıştır. Depresyon, anksiyete, duygudurum ve düşünce bozukluğu gibi durumların altında yatan nedenleri ortaya çıkarma konusunda yeteneklidir.³

Coach

“Guide” yani “Rehber”. Bir koçun, yardımcı olması için sahada uzmanlık veya tecrübesinin olması gerekmez. Koç, danışanının sorduğu konunun değil koçluğun uzmanıdır.⁵ Konsültan ve mentörler çözüm üretir ve yol gösterir, koçlar ise rehberlik eder ve çözümü buldurur. Bir koç, müşterisinin kendi cevaplarını keşfetmesini sağlayan güçlü sorular sorar.³

Kavramın Kullanımına Örnekler

Bu açıklamalardan sonra isterseniz, danışman kavramının kullanımına ait bazı örnekler verelim ve konunun ne durumda olduğuna dair bir fikir edinelim.

Kurumsal Gelişim Danışmanlığı, Yönetim Danışmanlığı: Danışmanlık kavramının en yerinde ve kuvvetli kullanımı, konsültanlık.

Emlâk veya Gayrimenkul Danışmanlığı: Nereden ve nasıl icat edildiğini bir türlü anlamadığım kullanım. Yapılan iş resmen “pazarlama”. Müşterilerinin konut kredisi çekmelerine rehberlik ettiklerinden ve yasal düzenlemeler hakkında bilgi verdiklerinden, biraz da “mentörlük ve koçluk bileşimi”.

Kariyer Danışmanlığı: Aslında koçluk. O nedenle “Kariyer Koçluğu” daha iyi gidiyor.

KOBİ Danışmanlığı: Ne olduğunu anlamak, ne yaptığını incelemekle ortaya çıkabilir. Çünkü bu unvanla çalışanlar, İngilizce beş kavramın da ifade ettiği çalışmalar yapabiliyor. Durumsal yani. Bu belirsizlikle beraber unvanda alan adı da geçmediğinden, bana göre zorlama bir kavram.

Turquality Danışmanlığı, ISO Danışmanlığı, KOSGEB Destek veya TÜBİTAK Proje Danışmanlığı: Aslında rehberlik yani “mentörlük ve koçluk bileşimi”. Metot bilgisi ve tecrübeyi kullanarak, müşteriyi belirli bir amaca hazırlamak.

İş ve Meslek Danışmanlığı: Bu da aslında rehberlik yani “mentörlük ve koçluk bileşimi”. İŞKUR’un yaptığı iş.⁶

Aile Danışmanlığı: Uzman sağlık rehberliği. Batıdaki karşılığı “Family Counseling”.

Psikoloji Danışmanlığı (veya daha yaygın olarak Psikolojik Danışmanlık): Yine bir uzman sağlık rehberliği. Batılılar buna da “Psychological Counseling” demiş.

Örnekler çoğaltılabilir. Sonuçta anlaşılıyor ki, danışmanlığın çeşidi oldukça artmış ve hemen her konuda danışmanlık geliştirilmiş. Sizin de ilginç bulduğunuz bir danışmanlık türü varsa, lütfen yorum olarak yazın.

Danışmanlığımız bol!

Danışmanlığımız bol!

Toparlama

Koç ve Mentör dışındaki İngilizce kavramlar, Türkçede “danışman” ile ifade ediliyor. Bunun çok geniş bir alanda yer alan iş insanlarını kapsamasının sonucu olarak, uygulamada yanlış beklentiler ve bunları karşılamayan hayal kırıklıkları doğuyor. Sorun, her bir nüans için (İngilizcede olduğu gibi) farklı kavramlar bulunmadığı sürece devam edeceğe benziyor.