Bu ay basında, “Ailede Taht Oyunları” başlığı altında bir haber yer aldı.¹ Haberde üst düzey yöneticilerle yapılan bir araştırmada, aile şirketleri ve halka açık firmalar arasındaki kurumsallaşma, itibar, inovasyon ve hız gibi konuların karşılaştırıldığına yer verildi. Bu yazımda sizlere haberde yer alan rakamları kendi tecrübeme göre yorumlamaya ve halka açılma ile kurumsallaşma arasındaki ilişkiye dair düşüncelerimi aktarmaya çalışacağım.

İlgili Araştırma

Habere göre, ERA Research & Consultancy ile StratejiCo’nun düzenlediği aile şirketleri araştırmasında¹, 32 üst düzey yöneticiyle aile şirketleri ve halka açık firmalar arasındaki kurumsallaşma, itibar, inovasyon ve hız gibi konular karşılaştırıldı. Yöneticiler, aile şirketleri ile halka açık firmaların yeni ekonomiye adaptasyonunu da yorumladı.

Bir Varsayım

Öncelikle araştırmada halka açık şirketler ve aile şirketlerinin birbiri ile karşılaştırılan taraflar olarak gösterilmesine katılmadığımı belirteceğim. Aile şirketi kavramı, bir yönetim mantığının adıdır. Halka açık olduğu halde, aile şirketi mantığıyla yönetilen firmaların olduğu bilinmektedir. Ben araştırmayı yorumlayabilmek için, ankete katılanların şirketlere halka açık olanlar ve olmayanlar olarak baktığını varsayacağım.

Resim: sabah.com.tr

Resim: sabah.com.tr

İtibar ve İnovasyon Konusu

Ankete katılanlara göre, aile şirketleri itibar konusunda halka açık şirketlere göre daha zayıf bulunmuş. Halka açık şirketlerde itibar daha başarılı diyenlerin oranı %72’yi buluyor. İnovasyon konusunda da durum pek farklı değil. Anketi yanıtlayan üst düzey yöneticilerin %69’u halka açık şirketlerin inovasyona daha fazla önem verdiğini ve bu konuda başarılı olduklarını söylüyor.

Halka açılmanın, bilinirlik ve izlenilirliği arttıracağı için itibarı da arttıracağı söylenebilir. Ancak unutulmamalıdır ki, halka açık şirketlerde itibarı endeks belirlemekte, endekse göre itibar da değişmektedir. İnovasyon isteği ise bilinirlik ve izlenilirliğin halka açık şirketlere yaptığı baskıdan dolayı kamçılanabilmektedir.

Hız Konusu

Ankete göre aile şirketleri, halka açık firmalara nazaran sadece hız konusunda avantajlı görülüyor. Ankete katılanların %69’u aile şirketlerinin daha hızlı karar aldığını söylüyor. Bu oran halka açık şirketlerde ise %15.

Aile şirketlerinde, işleyen yapının basitliği nedeniyle hızlı karar alındığı bir gerçektir. Ancak salt sezgilerle alınan kararların ne kadar sıhhatli olduğu tartışılır. Kurumsal bir yapıda karara katılımın artması ve karar destek sistemlerinin işletilmesi nedeniyle hız bir parça düşecek, ancak risk de azalacaktır.

Adaptasyon Konusu

Ankete katılanların %75’i halka açık şirketlerin yeni ekonomiye daha kolay adapte olacağını düşünüyor. Bu oran aile şirketlerinde %19 olarak göze çarpıyor.

Geliştirdikleri performans izleme sistemleri ile kurumsallaşan şirketlerin yeni ekonomiye adaptasyonunun kolaylaşacağı söylenebilir.

… ve Kurumsallaşma Konusu!

Ankete katılanların %87’si halka açık şirketlerin kurumsallaşmada daha başarılı olduğunu söylüyor. Aile şirketlerini kurumsallaşma alanında başarılı sayanların oranı ise sadece %3 olarak göze çarpıyor.

Kurumsallaşma ile halka açılma arasındaki ilişki çok tartışılan bir konudur. Halka açılmanın kurumsallaşmayı kolaylaştıracağını söyleyenler olduğu gibi², yaptığı analizlerde halka açıklık oranının artması ile kurumsallaşma düzeyinin azaldığını tespit edenler de olmuştur.³

Halka açılmanın beraberinde getirdiği (şeffaflaşma gibi) bazı zorunlu uygulamaların, kurumsallaşmaya katkıda bulunacağı doğrudur. Ancak kurumsallaşmak için halka açılmanın gerekli veya zorunlu olduğunu iddia etmek mümkün değildir. Bu anketteki rakamların, matematiksel büyüklük olarak ele alındığında böyle bir algıya hizmet etmesi kaçınılmazdır ve bu nedenle yorumlanmaya ihtiyacı vardır.

Benim kanaatime göre halka açılma, başlı başına bir ‘vizyon’ meselesidir. Kurumsallaşmaya katkıda bulunması nedeniyle halka açılma, kurumsallaşma sürecinin bir parçası yapılmak zorunda olmamalıdır. Halka açılmadıkları halde birçok şirket, açık olan bazılarından daha kurumsal bir yapıda çalışmaktadır.

Halka açılma konusu, başka belirgin parametrelerle ve şirketin vizyonuna yapacağı katkı düşünülerek ele alınmalıdır. Dolayısıyla aile şirketleri bu araştırmadan “Siz bir an önce halka açılın” mesajı çıkarmamalı, kurumsallaşmayı halka açılma şartına bağlamamalı ve kurumsallaşma sürecine girmek için de halka açılmayı beklememelidir.