Patronlar ve insan kaynakları uzmanları iyi bilirler. Çalışanları elde tutabilmek, işletmecilikte önemli yer tutar. Oryante edilen, işe alışan ve artık üretken hale gelen birini kaybetmek işletme için risk demektir.

Normal şartlar altında bir çalışan, büyük bir sıkıntı yaşamadıkça mevcut işini değiştirmek istemez. Bunun beraberinde getirdiği birçok sıkıntıyı göğüslemek zorunda kalır çünkü. Yeni iş ortamı, yeni ekip arkadaşları hatta bazen yeni şehirlere alışmak insanı yıpratır. Maddi kayıplar oluşur.

Ancak ekonominin büyümesi ve girişimin çoğalması gibi dış nedenler ile ücret yetersizliği, takdir eksikliği ve mobbing gibi iç nedenlerden dolayı birçok çalışan motivasyonunu, mevcut işine bağlılığını yitirmekte ve bir iş değişikliğinin risklerini göze almaya başlamaktadır.

Elbette bunun işletme için de riskleri vardır. Yeni elemanı aramak, seçmek, oryante etmek ve deneme sürecinden geçirmek zor ve maliyetlidir. İşte bu maliyeti üstlenmek istemeyen şirket yönetimlerinin katlanmayı tercih ettikleri diğer bir maliyet, bu yazının konusunu oluşturuyor: “Retention Bonus”.

Batıda iyi bilinen ve Türkiye’de de gittikçe daha çok seslendirilmeye başlayan “Retention Bonus” kavramı, “Alıkoyma Primi” veya “Elde Tutma Primi” olarak tercüme edilebilir.

Neden buna başvuruluyor?

Elde tutma primi verme eğiliminin artışına, bütçe yetersizlikleri yüzünden kapsamlı çareler üretilememesi neden oluyor. Birçok şirket, çalışan memnuniyetini artırmak için gereken maddi kaynağa sahip değil. Bu yüzden, bütün çalışanları memnun etmeyi denemek yerine temini zor çalışanlarına odaklanıyor. Böylece problemi hem daha ucuz, hem de daha kolay şekilde çözmeyi düşünüyor.¹

Elde Tutma Priminin Avantajları

Resim: pixelmedia.bg

Resim: pixelmedia.bg

• En temel avantajı, ihtiyaç duyulan personelin en azından bir süre alıkonulabilmesidir.
• Yeni bir elemanın temini ve eğitiminin neden olacağı maliyeti düşürür.
• Çalışana, takdir edildiğine dair motivasyonel katkı sağlar.

Elde Tutma Priminin Dezavantajları

• Çalışanın sergileyeceği performans konusunda bir garanti sağlamaz.
• Çalışanın, (varsa) üzerinde anlaşılan süreden fazla işe bağlanmasını sağlamaz. Çoğu kez böyle bir süre de konuşulmadığı için, çalışan primi aldıktan sonra maddi olmayan başka nedenlerden kaynaklanan demotivasyonu ağır basabilir ve bir süre sonra kopuş gerçekleşebilir.

• Çalışanı emeği karşılığı olmayan başka faydaları elde etmeye dönük beklentilere itebilir. Karakteri müsait olanlar, bunu bir şantaj vesilesi haline getirebilir.
• Uygulamanın farkına varan başka çalışanlar da aynı beklentiye girebilir. Hatta sırf bundan kaynaklanan bir keyifsizlik, işletmeyi sarabilir. Çalışanlar arasındaki adalet beklentisi karşılıksız kalabilir.

Elde Tutma Primi ve Etik

Yukarıdaki dezavantajların bazıları açısından, konunun etik yönden de ele alınmasını gerekli gördüğüm için Twitter’da bir anket düzenlemiştim. Ancak ankete katılanlar içinde, konudan (ya da kavramdan) haberdar olmayanlar üçte iki oranla çoğunlukta olunca bu yazı doğdu.

Anket

Anket

Ankete katılanlardan konuyu bilenler, tersini düşünenlere göre iki kat oranla bu uygulamanın etik olduğuna dair görüş beyan etmişler.

Elde tutma primi verimeli mi?

Bu soruya verilecek cevap, konu olan organizasyonun içinde bulunduğu duruma göre değişir. Bu bazen, küçülme veya birleşme sürecindeki işletmeler açısından önemli çalışanları elde tutmak için tek çare olabilir. Elbette bu prim, çalışana başka bir firmanın vereceği olası transfer primine karşı çaresiz de kalabilir.

Diğer yandan elde tutma primi performansı değil, sadakati güçlendirir. Bu primi alan kişiye, patron “kendisinden vazgeçmek istemediğini” söylemiş olur. Yerinin garanti olduğunu bilen kişi de daha fazla performans için gayret göstermeyebilir.²

Bir Öneri

Kaliteli personele gittikçe artan ihtiyaç nedeniyle, bu tür çalışanları elde tutmaya olan zorunluluk da artıyor. Elde tutma primi bunu sağlamaya muktedir olabilir ama kanımca çalışan bağlılığına dönük tüm organizasyonu kapsayan tedbirler, toplamda daha büyük fayda sağlayacaktır. Ayrıca bu, kurumsallaşma mantığına daha uygundur.

Siz de aşağıya yorum yazarak görüşünüzü belirtirseniz, konuyu daha da zenginleştirmiş oluruz.